قهوه، دانه‌ای که از درختان گل‌ده در بیش از ۵۰ کشور دنیا به دست می‌آید و با توجه به اینکه شما چگونه آن را می‌پسندید، فرآوری می‌شود. چای، نوشیدنی که بیش از دو سوم مردم کل دنیا روزانه آن را استفاده می‌کنند و از برگ گیاه بوته‌ای به نام علمی Camellia sinensis حاصل می‌شود؛ معمولاً برگ را برای چند دقیقه درون آب جوش دم‌آوری کرده و سپس آن را بصورت داغ یا سرد نوش جان می‌کنند.

آیا فرق چای سیاه با چای سبز را می‌دانید؟ تفاوت اصلی کجاست؟ تفاوت این دو نوع چای در واقع از پروسه تخمیر ناشی می‌شود. چای‌سازان برگ‌های چای را خشک می‌کنند و در معرض هوا قرار می‌دهند. این کار باعث بروز فرایندی به نام «تخمیر» می‌شود که در واقع یک واکنش شیمیایی است. هر چه برگ‌های خشک‌شده چای بیشتر در معرض هوا قرار بگیرند، کافئین آن‌ها بیشتر خواهد شد و رنگ چای نیز تیره‌تر می‌شود. چای سبز از برگ‌هایی ساخته می‌شود که در واقع اصلاً تخمیر نشده و لذا کمترین میزان کافئین را دارند (یا حتی ندارند).

رادیکال‌های آزاد مواد شیمیایی هستند که در بدن انسان به دنبال تبدیل برخی مواد خوراکی به انرژی و یا بعد از تابش اشعه خورشید به پوست توسط بدن ما ساخته می‌شود و می‌تواند باعث بروز بیماری گردد و برای ما مضر هستند. چای و قهوه دارای پادزهر این مواد شیمیایی مخرب هستند. پادزهری که آنتی‌اکسیدان نام دارد. همین آنتی‌اکسیدان‌ها می‌توانند باعث بروز فعل‌وانفعالاتی روی ذرات قند داخل جریان خون شده و قند خون انسان را کاهش دهند و دیابت نوع ۲ را بهبود بخشند.

کافئین موجود در قهوه و چای حتی می‌توانند باعث کم شدن علایم اولیه بیماری پارکینسون شوند. برخی مطالعات حتی مدعی هستند که این دو نوشیدنی فرح‌بخش باعث جلوگیری از شروع این بیماری هم می‌شوند. بیماری پارکینسون یک بیماری سیستم اعصاب مرکزی است که باعث بروز اختلالات حرکتی بعضاً شدید برای افراد می‌شود.

پیش‌تر دانشمندان بر این باور بودند که کافئین موجود در قهوه و چای به علت افزایش ضربان قلب باعث بالا رفتن احتمال حملات قلبی می‌شوند؛ اما حالا از نظر علمی خلاف این موضوع اثبات شده و گفته می‌شود افرادی که روزانه ۳ تا ۵ فنجان قهوه مصرف کرده‌اند، شانس ابتلا به بیماری‌های قلبی برایشان کمتر بوده است.

در یک فنجان قهوه که سر صبح مصرف می‌کنید بیش از ۱۰۰ نوع ماده شیمیایی وجود دارد. بعضی از همین مواد باعث می‌شوند که شانس بروز بیماری‌های کبدی، از کبد چرب گرفته تا سیروز و سرطان، به طور معناداری کاهش پیدا کند و حتی می‌توان از این نوشیدنی برای درمان این بیماری‌ها استفاده کرد.

یکی از عوارضی که قند بالا می‌تواند داشته باشد، افزایش احتمال بروز سکته مغزی است. سکته مغزی (استروک) وقتی اتفاق می‌افتد که خون به قسمتی از مغز نرسد. چای با کاهش قند خون و قهوه با کاهش التهاب می‌توانند احتمال این عارضه ناگوار را کاهش دهند.

قهوه و چای سبز از بروز سرطان پستان و پروستات پیشگیری کرده و تمامی انواع چای می‌توانند شما را از بروز سرطان‌های تخمدان و معده حفظ کنند. محققان علت این اثر مفید چای را یکی از آنتی‌اکسیدان‌های موجود در آن به نام پلی‌فنول می‌دانند.

آنتی‌اکسیدان‌ها اثر محافظتی روی سلول‌های عصبی انسان داشته و از بروز آلزایمر پیشگیری می‌کند. این بیماری به دنبال حمله به سلول‌های عصبی مغز رخ داده و با تغییرات حافظه و تغییرات رفتاری همراه است. قهوه و چای سبز دارای موادی هستند که به نظر می‌رسد از حمله خوشه‌های پروتئینی عامل بروز آلزایمر جلوگیری می‌کنند.

قهوه با افزایش جریان مایعات درون کیسه صفرا باعث جلوگیری از کریستالیزه‌شدن و رسوب کلسترول و مواد دیگر درون این کیسه در مجاورت کبد شما شده و احتمال بروز سنگ کیسه صفرا را کاهش می‌دهد. سنگ کیسه صفرا باعث ایجاد دردهای شدید شکمی شده و می‌توانند مجاری صفراوی را مسدود کنند. یکی دیگر از عوارض این ضایعه، بروز سرطان پانکراس است که به دنبال انسداد مجرای خروجی آن رخ می‌دهد.

چای و قهوه اگر بدون شکر مصرف شوند، به علت ایجاد احساس پری و سنگینی باعث القای حس سیری شده و بصورت غیرمستقیم باعث کاهش وزن می‌گردند. البته توجه کنید که اگر در چای خود شکر می‌ریزید و چای شیرین نوش جان می‌کنید یا قهوه خود را تلخ و ساده نمی‌نوشید، کالری بیشتری جذب کرده و لاغر نخواهید شد!

اکثر فواید قهوه و چای برای سلامتی را گفتیم. اما باید بدانید که افراد و تفریط درست نیست. هر ماده‌ای حتی مفید، در مقادیر زیاد باعث بروز مشکلات و حتی بیماری می‌شود. به طور مثال کافئین زیاد باعث افزایش ضربان قلب، بروز استرس، اضطراب و اختلالات خواب می‌گردد. جذب کلسیم نیز به دنبال مصرف زیاد این نوشیدنی‌ها کاهش یافته و احتمال بروز پوکی استخوان در سنین بالا افزایش می‌یابد. اثبات شده که مصرف نوشیدنی‌های خیلی داغ با افزایش ریسک بروز سرطان‌های دستگاه گوارش خصوصاً مری و معده همراه است؛ موردی که در کشور ما خصوصاً در خطه شمالی و استان گلستان بسیار شایع است. مصرف بیش از حد دم‌نوش‌ها بر خلاف این تصور غلط عموم که بر این پایه استوار است که «چون طبیعی‌ست پس بی‌ضرر است»، می‌تواند باعث بروز اختلالات و بیماری‌های کبدی شدید شود؛ موردی که متأسفانه با افزایش گرایش بیش از حد مردم به طب سنتی و اسلامی اخیراً باعث عوارض بسیار ناگوار از نارسایی کبدی، لزوم پیوند کبد و حتی مرگ در کشورمان شده است.